Το Μεσολόγγι

   Το Μεσολόγγι πρωτοεμφανίζεται στην Ιστορία μετά την Αναγέννηση. Ιστορικά κείμενα της εποχής το αναφέρουν σαν οικισμό ψαράδων (Mezzolaghi = μέσα στις λίμνες) και καταφύγιο πειρατών. Γρήγορα, το ψαροχώρι αυτό έλαβε μεγάλη εξέλιξη και στις αρχές του 17ου αιώνα, το βρίσκουμε πια μεγάλη - για τα δεδομένα της εποχής - πόλη, με εμπόριο με όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, με ναυτιλία (50 μεγάλα πλοία και το πρώτο ναυπηγείο στην Ελλάδα), υποπροξενεία από χώρες της Ευρώπης και μεγάλη πνευματική κίνηση. Κίνηση που δεν μπόρεσε να ανακόψει ούτε η προσωρινή του κατάληψη και λεηλασία απ΄ τους Ενετούς (1684), ούτε οι αλλεπάλληλες καταστροφές από τους Τούρκους.
 
   Στα 1769, με τα Ορλωφικά, το Μεσολόγγι επαναστατεί για πρώτη φορά, διώχνει τους Τούρκους και οχυρώνεται με μικρή τάφρο. Δυστυχώς, η επανάσταση αυτή είχε την έκβαση που ξέρουμε και οι Τούρκοι έκαψαν όλα τα σπίτια του, καθώς και τον στόλο του (που είχε τότε 80 πλοία). Το Μεσολόγγι, ωστόσο, γρήγορα ξαναβρήκε την παλιά του δύναμη. Καινούρια σπίτια ξαναχτίστηκαν, νέα καράβια ναυπηγήθηκαν και το πανεπιστήμιο του (η Παλαμαία Ακαδημία, που είχε ιδρύσει στα 1760 ο Παναγιώτης Παλαμάς) ξανάρχισε να λειτουργεί, συγκεντρώνοντας μαθητές απ' όλη την Ελλάδα.
 
   Όταν ξέσπασε στην Πελοπόννησο η Επανάσταση, έγινε γρήγορα κατανοητό πως, για να μπορέσουν οι Τούρκοι να την καταπνίξουν, υπήρχαν μόνο δυο δρόμοι για να κατέβουν εκεί. Ένας απ' την ανατολική Στερεά, κι ένας απ' την Δυτική. Ο πρώτος είχε κρίσιμο πέρασμα τις Θερμοπύλες, ο δεύτερος το Μεσολόγγι. Αυτό εξηγεί τη σημασία - αλλά και τα δεινά - του Μεσολογγίου. Το Μεσολόγγι επαναστάτησε στις 20 Μαΐου του 1821 και οχυρώθηκε. Γρήγορα, ο Μαυροκορδάτος, με τη σύσταση του Φαναριού - όπου το Μεσολόγγι ήταν γνωστό λόγω της φήμης του σαν πνευματικό κέντρο - το επέλεξε για έδρα της Διοίκησης της «Δυτικής Χέρσου Ελλάδος».